Vikiškolarac:Evropa/Crna Gora

Crna Gora je suverena republika koja se nalazi u jugoistočnoj Evropi na istočnoj obali Jadranskog mora. Na istoku se graniči sa Republikom Srbijom, na jugu sa Albanijom, sa Hrvatskom na zapadu i Bosnom i Hercegivnom na severu. Kopnena površina Crne Gore je 13821km², dok površina obalnog mora iznosi 2440km². Dužina obale je 293,5 km. Glavni grad je Podgorica.Ona predstavlja političko središte Republike Crne Gore. U njoj se nalaze vlada i parlament, dok je kulturna prestonica Cetinje. Službeni jezik u Crnoj gori je crnogorski jezik, a u službenoj upotrebi su ravnopravna dva pisma: ćirilica i latinica. Valuta koja se koristi je evro, iako Crna Gora zvanično nije članica ni EU, ni evrozone.

Istorija

Tokom antičkog perioda na prostoru današnje Crne Gore živelo je ilirsko pleme Labeati, koje su odatle proterali Rimljani. Tada se na teritoriji današnje Crne Gore pojavilo pleme Dokleata, čiji se glavni grad nalazio blizu današnje Podgorice i zvao se Doklea.Po njemu je i država nastala u srednjem veku na tom prostoru i dobila ime Duklja. Počev od V veka na prostor današnje Crne Gore dolaze Sloveni. U ranom srednjem veku nastaje kneževina Duklje, koja zajedno sa susednim srpskim kneževinama ulazi u sastav prve srpse države.

Početkom XI veka teritorija Duklje ulazi u sastav Vizantije. Tokom gotovo čitavog veka se vodi borba za vlast između Vizantije i Slovena. Otprilike 1077. Duklja (odnosno Zeta) je uzdignuta do ranga kraljevine. Na vlasti se nalazila dinastija Vojisavljević. Krajem XII veliki raški župan Stefan Nemanja je potisnuo Vojisavljeviće i vizantijske vazale iz Zete i dao vlast svom najstarijem sinu Vukanu. Početkom Osmanske (Turska) najezde vladari Crne Gore su pokušali da se suprostave osvajačima ustupanjem primorskih gradova Mlečanima (Venecija). Krajem XIV veka na vlast dolazi loza Crnojevića. Tokom njihove vladavine prestonica Crne Gore je preneta na Cetinje.

Sa dolaskom Osmanlija Crna Gora postaje sandžak.U XVII veku Crna Gora postaje teokratska država, a na njenom čelu se smenjuju vladike Crnogorske mitropolije. Najznačajnije vladike su bile iz redova porodice Petrović-Njegoš. Crna Gora Berlinski kongresom (1878.) dobija nezavisnost. Definisana je kao ustavna monarhija, ali je praktično svu vlast zadražao knez. Godine 1910. knez Nikola je Crnu Goru proglasio kraljevinom, a sebe njenim prvim (i jedinim) kraljem.

Nakon završetka Prvog svetskog rata 1818. okuplja se Podgorička skupština koja donosi odluku o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji. Crna Gora je 1941. okupirana od strane Italije i pretvorena u italijanski protektorat. Nakon završetka Drugog svetskog rata 1945. Crna Gora je postala jedna od šest republika FNRJ sa sedištem u Titogradu (današnja Podgorica). Posle raspada SFRJ, građani Crne Gore su na referendumu 1992. podržali njen ostanak u federaciji sa Srbijom. Na referendumu 2006. godine građani Crne Gore su se izjasnili za njenu nezavisnost.

Geografija

Crna Gora se nalazi na Balkanu. Reljef uglavnom čine planine. Najviši vrh Crne Gore je Zla Kolata na Prokletijama sa nadmorskom visinom od 2534 m. Tlo Crne Gore, crvenica, je pogodno za uzgoj duvana, vinove loze, voća, maslina i drugih kultura. Na klimu Crne Gore znatno utiču velike vodene površine Jadranskog mora i Skadarskog jezera, kao i planine. Na Primorju preovladava sredozemna klima, a u planinskim delovima (centralni deo i sever) kontinentalna. Reke Crne Gore pripadaju Crnomorskom i Jadranskom slivu. Najduža reka je Tara (141 km). Najveće jezero Crne Gore je Skadarsko jezero.

U Crnoj Gori samoniklo raste preko 2880 vrsta i podvrsta biljaka. Tu su i brojne životinje kao što su ris (Lynx lynx), jelen lopatar (Dama dama), jelen (Cervus elephus), kozorog (Capra ibex) i dr. U Crnoj Gori postoji 5 nacionalnih parkova: Nacionalni park Durmitor, Nacionalni park Biogradska gora, Nacionalni park Lovćen, Nacionalni park Skadarsko jezero, Nacionalni park Prokletije.

Stanovništvo

Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2011. u Crnoj Gori živi 620.029 stanovnika.Etnički sastav stanovništva je sledeći: Crnogorci (44,69%), Srbi (28,73%), Bošnjaci (8,65%), Albanci (4,91%), Muslimani (3,31%), Romi (1,01%), Hrvati (0,97%),ostali (7,44%).

Zvaničan jezik je crnogorski jezik. Pored ovog jezika u Crnoj Gori su priznati i srpski, albanski, bošnjački i hrvatski jezik. Većina građana Crne Gore je pravoslavne veroispovesti. Takođe, u državi postoji i značajan broj sunitskih muslimana koji imaju svoju Islamsku zajednicu Crne Gore, dok su katolički vernici organizovani oko Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije.

Znamenitosti

Neke od znamenitosti Crne Gore su:

Kanjon reke Tare i Đurđevića most: dužina mosta je 365 metara, a visina 172. Most je sagrađen za samo tri godine, dubina kanjona na nekim mestima je i do 1300 metara.
Manastir Ostrog: važi za čudotvorno mesto u Crnoj Gori. U manastiru se čuvaju mošti i grob svetog Vasilija Ostroškog.
Cetinje: istorijska prestonica Crne Gore. Zbog svoje autentične arhitekture i velikog broja istorijskih građevina i relikvija ovaj grad je dobio naziv „grad-muzej“.
Lovćen: planina koja se uzdiže nedaleko od grada Kotor, na njoj se nalaze mauzolej Petra II Petrovića Njegoša.