Vinča
| Ovom članku ili jednom njegovom delu je potrebno sređivanje. Ovo podrazumeva kategorizaciju, unutrašnje povezivanje, razlamanje teksta (podela na poglavlja) i slična uređivanja, kako bi se dobio kvalitetniji članak.
Članak je označen ovim šablonom dana.meseca.godine. i ne nalazi se ni u jednoj od postojećih kategorija.
|
Vinča i njena kultura
Vinča je najveće i najviše istraženo neolitsko naselje u Evropi.Na ovom mestu nalazila se metropola jedne bogate kulture.
Praistorijsko naselje u Vinči godinama je iskopavano,ali je ispitan samo njegov središnji deo.Na istraženom prostoru nađeno je hiljade predmeta kao što su razne vaze, posude, oruđa....Mnogi od tih predmeta danas se nalaze u muzejima u našoj zemlji a i u inostranstvu.Rad na njihovom proučavanju traje sa nesmanjenim interesovanjem i danas.Na osnovu tih predmeta, kao i ostatka građevina, može se pouzdano rekonstruisati cela istorija Vinče.
Prvi deo Vinčine istorije sačuvan je samo u delovima i zato nije dovoljno jasan.Na osnovu skromnih ostataka najstarijeg naselja,zaključuje se da je Vinča prvi put naseljena u trenutku kada je kultura srednjeg neolita ( starčevačka kultura) već prešla zenit i počela da se bliži svom kraju,oko 488 g.pre n.e.Kako je Podunavlje u to vreme bilo gusto naseljeno,pretpostavlja se da su Vinču prvi naselili kolonisti u traganju za slobodnim njivama i pašnjacima.Iako je njihovo naselje bilo malo i kratkotrajno,ostavili su veliku grobnicu,izuzetno značajanu za upoznavanje njihovog fizičkog izgleda i kulture.
Na osnovu arheološkog materijala može se zaključiti da su prvi stanovnici Vinče živeli u dobrosusedskim odnosima sa svojim okruženjem.Najstarije naselje u Vinči nije bilo ni ograđeno,ni utvrđeno.Svakodnevni život seljaka bio je ispunjen napornim radom na izradi kamenih alatki i raznih keramičkih proizvoda kao i stalnom brigom za useve,stoku i ulov.Sredinom V milenijuma pre n.e.počinju lančani pokreti naroda koji zahvataju i oblast oko Vinče.Tako u dodiru sa novim doseljenicima starčevačka kutura prerasta u novu,vinčansku kulturu.
Duh nove,vinčanske kulture i načina života jasno je bio izražen u arhitekturi.Kuće su imale kvadratne osnove, vertikalne zidove i krov vode.Kao građevinski materijal korišćeno je drvo i glina.Način građenja unapređen je postavljanjem izolacija od vlage,oblepljivanjem zidova i njihovim bojenjem.Dok su prve kuće bile dovoljne za život jedne manje porodice,kasnije su građene velike pravougaone građevine sa većim brojem prostorija i „ugrađenim“ nameštajem. Kontinuitet kulture još jače potvđuju keramičke izrađevine-posude i antropomorfne figurine. Kroz ove izrađevine ispoljen je visok smisao za umetničko oblikovanje.
U periodu između 4500 i 3800 god. pre n.e.stanovnici Vinče ostvaruju kulturu koja daleko zrači i dominira ovim delom Evrope.Vinčanska kultura pokrivala je teritoriju veću od bilo koje druge neolitske kulture u Evropi, a pojedina njena naselja,po veličini i broju stanovnika,bila su veća od kasnije nastalih prvih gradova u Mesopotamiji, Egeji i Egiptu. U nekim naseljima veća pažnja se poklanjala zemljoradnji i stočarstvu,a u nekima trgovini i zanatstvu.
Sve ovo omogućilo je brz privredni uspon,društveno raslojavanje i bogaćenje svih zajednica vinčanske kulture.Zajednice ljudi koje su gajile stoku i obrađivale zemlju stvarale su viškove proizvoda,koje su razmenjivali sa susednim etno-kulturnim grupama i dobijali sirovine koje nisu imali na svojoj teritoriji.S druge strane,stabilnost privrede omogućila je vinčanskim zajednicama da izvestan broj svojih članova oslobodi neposredne proizvodnje i da ih usmeri na posebne delatnosti,iznalaženja i preradu lokalnih sirovina.Na taj način stanovnici Vinče došli su do retkih stena i minerala(mermer,alabaster,..)
Velika razmena dobara i razvoj komunikacija dali su polet tvorcima vinčanske kulture i omogućili im razvoj.Vinča i još nekoliko neolitskih naselja u blizini Vršca(Potporanj),Kragujevca(Grivac,Divostin),Titove Mitrovice(Valač) i Prištine(Predionica) postaju veliki religiozni i umetnički centri koji utiču na likovno stvaralaštvo svih neolitskih zajednica.Na hiljade nađenih glinenih figurica i vaza,ne otkrivaju samo maštovitost i umetničku nadarenost već i razvijeno mitotvorstvo.Tematska raznolikost glinenih figurina i njihov stilski razvoj dokaz su da je u Vinčanskoj kulturi prevladana primitivna magija,tj.da je formirana jasna religijska misao.
Vinčanske zajednice koje su se posvetile pronalaženju i obradi novih sirovina stvorile su drugačiji duhovni svet.Te zajednice su otkrile metal.tj.bakar.
Vinčanska kultura bila je u zenitu sve do oko 3800 god.pre n.e.Tada postepeno gubi svoj značaj i lagano se gasi.Najpre naselja postaju znatno manja pa se pristupa izgradnji odbrambenog sistema.Mada se i dalje nastavlja lokalna proizvodnja svih oruđa i keramičkih proizvoda,Vinča umesto metropole koja zrači postaje samo mesto gde se sakupljaju predmeti sa različitih strana.Ovaj zamor u keramičkoj proizvodnji izazvan je pronalaskom i sve češćom upotrebom metala,bakra i zlata.Otkrićem ovih metala započinje raspad neolitskog sveta. U Vinči je život nastavljen sve do dolaska Rimljana u naše krajeve,ali ne više sa istim intezitetom niti na istom prostoru.
Бојана Александрић
* Малик,Бекам и Бока