Korisnik:Sarasterija/pesak
Skandinavske planine
1. Uvod
Skandinavija je bogata planinama koje po visini nisu kao Alpi, ali zato po ostalim karakteristikama ne zaostaju za Alpima, zbog čega Skandinavske planine nazivaju i Skandinavskim Alpima.
2.Geografski položaj
Planinski masiv poznat pod imenom Skandinavske planine ili Skandi, prostire se preko Skandinavskog poluostrva na severu Evrope. Na ovom poluostrvu nalaze se države Norveška, Švedska i jednim delom Finska (severozapadni deo Finske). Skandinavsko poluostrvo predstavlja najveće poluostrvo u Evropi, veće je od Balkanskog, Pirinejskog i Apeninskog poluostrva. Skandinavske planinine prostiru se u Norveškoj i Švedskoj i manjim delom i u Finskoj, duge su oko 1700 metara a široke 320 kilometara.
Na severu ove planine formiraju granicu između Norveške i Švedske, gde dostižu do 2.000 metara nadmorske visine. Sa zapadne strane planine se oštro spuštaju u Severno i Norveško more formirajući fjordove, a severoistočno se spuštaju prema Finskoj.
3. Nastanak
Po postanku su veoma stare (iz perioda koji se naziva kaledonska orogeneza). Ovaj planinski lanac postojao je i pre 400 miliona godina, a današnji planinski lanac nastao je zbog sudara između kontinentalnih ploča Severne Amerike i Baltika, pre otprilike 70 miliona godina.
4. Vrh
Najviši vrh je Galdepingen i ujedno predstavlja najviši vrh Norveške, Skandinavije i Severne Evrope. Visina ovog planinskog vrha iznosi 2,469 m nadmorske visine. Dugo je bilo osporavno da je ovo najviši vrh u Norveškoj, ali kada se na vrhu drugog najvišeg planinskog vrha Glitertinda otopio glečer (zbog kog je on imao veću visinu) i samim tim se ovaj planinski vrh smanjio u poslednjih nekoliko godina, od tada više nema spora oko toga koji je vrh najviši. Nekada je Norveška pošta na vrhu Galdepingen imala malu poštansku filijalu koja je bila najviša u Sjevernoj Evropi.
5. Biljni i životinjski svet planine (flora i fauna)
Planine su prekrivene tundrom, gde je onemogućen rast drveća zbog niskih temperatura, već rastu niže biljke. Najzastupljenija je zeljasta vegetacija, od kojih su najbrojnije mahovine, prečice i purpurna kamenika.
Od životinjskih vrsta najpoznatije su mošusno goveče i irvasi, zatim vukovi, a ovde živi mali broj ptica stanarica, dok leti dolazi veliki broj ptica selica.
6. Turizam
U poređenju sa Alpima na kojima je teško izbeći gužve, na skandinavskim planinama je skoro pusto. Industrija, turizam i putna infrastruktura nisu razvijeni, a stanovništvo još uvek čuva tradicionalni način poljoprivrede i kulturu. Turisti najviše posećuju fjordove, koji predstavljaju potopljene doline nekadašnjih lednika, ispunjene morskom vodom.
7. Zanimljivosti
Planinska područja Skandinavije su mnogo veća od Alpa i Pirineja zajedno. Velike temperaturne razlike u sezonama dovode do toga da u nekoj oblasti gde je tokom zime -30 potpuno pusto, a tokom leta kada je +30 na istom predelu nastaje bujna livada. Industrijska revolucija nikada nije imala mnogo uticaja u Skandinaviji, tako da dok Alpi žure da se dalje razvijaju, Skandinavci s ponosom pokušavaju da sačuvaju svoje bogato prirodno nasleđe. Postoji više od 130 planina koje prelaze 2000 metara nadmorske visine.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Biogeographical_regions_Scandinavian_mountains.png
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Galdh%C3%B8piggenFromFannar%C3%A5ki.jpg
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:View_to_Geiranger_from_Flydalsjuvet,_2013_June.jpg
